پایان نامه نظریه صدق منطق دانان مسلمان

چکیده

درباره تئوری صدق در میان فیلسوفان و منطق دانان جهان شش نظریه وجود دارد رایج ترین و قدیمی ترین آنها نظریه مطابقت است که سابقة آن به یونان و ارسطو می‌رسد هر چند در آثار ارسطو به طور مستقل به این بحث پرداخته نشده است. فلاسفه اسلامی به طور قطع و بدون تردید به این نظریه معتقدند و همچنین بسیاری از فیلسوفان مغرب زمین در تعریف صدق قضایا به نظریه مطابقت قائلند.

اساس نظریه مطابقت این است صدق قضیه عبارت از مطابقت آن با واقع و نفس الامر و این مسأله مبتنی بر دو اصل است اول اینکه واقعیتی هست و دوم اینکه ذهن ما قادر به کشف واقعیت می‌باشد. 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

فصل اول : مقدمه و پیشینه تاریخی

بخش اول : مقدمه و کلیات و معانی حق و صدق نزد حکمای اسلامی

1-1-      مقدمه ........................................................................................................... 3

1-2-      تعریف مسأله ................................................................................................ 3

1-3-      سوالهای اصلی تحقیق .................................................................................... 4

1-4-      فرضیه‌های تحقیق .......................................................................................... 4

1-5-      هدف‌های تحقیق ........................................................................................... 4

1-6-      روش تحقیق ................................................................................................. 4

1-7-      سابقه تحقیق .................................................................................................. 5

1-8-      معانی حق و صدق نزد حکمای اسلامی ........................................................... 5

1-9-      تمایز حق و صدق ......................................................................................... 6

1-9-1- رای مشهور حکمای اسلامی ............................................................. 6

1-9-2- نظریه برخی از فیلسوفان غربی ......................................................... 7

1-9-3- نظریه شهید مطهری ......................................................................... 8

بخش دوم : پیشینة تاریخی نظریه مطابقت صدق

2-1- سابقه نظریه مطابقت در یونان ......................................................................... 10

2-1-1- مطابقت از نظر افلاطون ............................................................................. 10

2-1-2- نظریه مطابقت از دیدگاه ارسطو .................................................................. 12

2-1-3- نظریه مطابقت از نظر فارابی ...................................................................... 14

2-1-4- نظریه مطابقت از دیدگاه ابن سینا ............................................................... 15

2-1-5- نظریه مطابقت از دیدگاه سهروردی ............................................................ 16

بخش سوم : آیا نظریه مطابقت تعریف صدق است یا ملاک آن

3-1- تمایز تعریف صدق و ملاک صدق ................................................................. 19

3-2- دیدگاه برخی از فلاسفه اسلامی ...................................................................... 20

3-3- دیدگاه برخی از فلاسفه غربی ........................................................................ 21

3-4- نقد و بررسی ................................................................................................ 21

فصل دوم : تئوری صدق از نظر منطق دانان غربی

بخش اول : نظریه مطابقت

1-1-      توضیح نظریه مطابقت .................................................................................. 25

1-1-1-         نظریه مطابقت در نظر منطق دانان جدید غرب ......................................... 25

1-1-2-         مطابقت و اتمیسم منطقی ....................................................................... 25

1-1-3-         اشکالات نظریه مطابقت ......................................................................... 29

بخش دوم : تئوری هماهنگی

2-1- تئوری هماهنگی یا سازگاری .......................................................................... 35

2-2- اصل ارتباط درونی ........................................................................................ 36

2-3- درجات صدق .............................................................................................. 37

2-4- ایرادات نظریه هماهنگی ................................................................................. 38

بخش سوم : تئوری عمل گرایانه

3-1- تئوری عمل گرایانه ........................................................................................ 37

3-2- نظریه شیلر ................................................................................................... 44

3-3- نقد و بررسی این نظریه ................................................................................. 45

بخش چهارم : تئوری زیادتی صدق

4-1- تئوری زیادتی صدق ...................................................................................... 49

4-2- اشکالات نظریه زیادتی صدق ......................................................................... 50

بخش پنجم : نظریه غیر توصیفی صدق ...................................................................... 53

5-1- نظریه غیر توصیفی صدق ............................................................................... 53

5-2- اشکالات نظریه غیر توصیفی صدق ................................................................. 56

بخش ششم : نظریه سمانتیکی صدق تارسکی

6-1- تبیین نظریه سمانتیکی تارسکی ....................................................................... 56

6-1-1- مفهوم صدق به عنوان موضوع نظریه معنا شناختی تارسکی ............................ 58

6-1-2- تعریف صدق در نظریه معناشناسی تارسکی ................................................ 63

فصل سوم : نظریه مطابقت صدق از نظر فیلسوفان و منطق دانان مسلمان

بخش اول : آیا مطابقت مربوط به علوم حضوری است یا حصولی

1-1-     تعریف علم حضوری وحصولی .................................................................... 79

1-2-     رابطه مطابقت با علم حضوری و حصولی ...................................................... 81

1-3-     راهیابی خطا در علم حضوری ...................................................................... 83

بخش دوم : نظریه مطابقت به عنوان روش صدق در تصورات یا تصدیقات .................. 85

بخش سوم : رابطه خبر با صدق و کذب

3-1- تحلیلی که صدق و کذب پذیری را تعریف قضیه می‌داند .................................. 91

3-2- تحلیلی که صدق و کذب پذیری را ملاک تمایز قضیه می‌داند ........................... 92

3-3- اشکال پارادکس دروغگو بر هر دو تحلیل ....................................................... 94

بخش چهارم : مناط صدق و کذب قضایا

4-1- بررسی اجمالی اختلاف حکما در تقسیم قضایا ................................................ 97

4-2- صدق و کذب در انواع قضایا ...................................................................... 101

4-2-1- قضایای خارجیه ..................................................................................... 101

4-2-2- قضایای ذهنیه ........................................................................................ 101

4-2-3- قضایای حقیقیه ...................................................................................... 106

بخش پنجم : معانی نفس الامر ............................................................................... 105

5-1- نفس الامر به معنای عالم امر و عقول مجرده .................................................. 106

5-2- نفس الامر به معنی فی نفسه ........................................................................ 108

5-3- نفس الامر به معنای عالم ثبوت اشیاء ............................................................ 109

5-4- نقد و بررسی معانی ذکر شده از نفس الامر ................................................... 110

بخش ششم : مطابقت در مباحث وجود ذهنی

6-1- مطابقت در مباحث وجود ذهنی ................................................................... 113

6-1-1- اهمیت بحث وجود ذهنی ....................................................................... 113

6-1-2- تاریخچه وجود ذهنی ............................................................................. 113

6-1-3- تبیین نظریه وجود ذهنی ......................................................................... 114

6-1-4- آیا انحفاظ ماهیت از لوازم نظریه مطابقت است یا از مبنای آن .................... 118

بخش هفتم : نظریه مطابقت از دیدگاه برخی از فیلسوفان مسلمان

7-1- نظریه ملاصدرا درباره مطابقت ..................................................................... 123

7-2- حکیم سبزواری .......................................................................................... 125

7-3- علامه طباطبایی ........................................................................................... 126

7-4- شهید مطهری ............................................................................................. 138

7-5- استاد مصباح یزدی ..................................................................................... 144

7-6- جمع بندی و نتیجه گیری ............................................................................ 148