پایان نامه حقوق کودک در قرآن و سنت

مقدمه:

مثنوی معنوی، دفتر سوم

پروردگارا سپاس و ستایش ترا است که با قلم قدرت، جامعه بشری را به زیور علم و دانش آراستی و انسانیت را در زیر لوای فرهنگ و معارف، تعالی بخشیدی.

درود بی پایان و تحیّات پیوسته بر رسول و فرستاده گرامی تو حضرت محمد بن عبدا… (ص) و خاندان ارجمندش که سراسر عمر، مساعی خود را جهت تعلیم و ارشاد جوامع بشری- بدون هیچ وقفه- مصروف داشتند و آنی از روشنگری و ایجاد بینش دینی باز نماندند.

بی تردید خلقت همة موجودات جهان آفرینش، بر مبنای تغییر و تحول نهاده[1] شده است. انسان نیز در تمام دوران زندگی خود، دستخوش تغییرات مداوم است.

نطفه         جنین       نوزاد        کودک        نوجوان        جوان بزرگسال و پیر، که هر یک از این مراحل متأثر از مرحلة قبل و مؤثر در مرحله بعد است. در کلام الهی بر این مطلب اشاره شده است.[2] انسان بیشتر عادات زندگی خود را در دوران کودکی کسب می کند و تقریباً در این مرحله که کیفیت سازگاری با محیط را فرا می گیرد تا آنجا که تمام مکاتب روان شناسی در این باره توافق دارند که دوران شیر خوارگی و کودکی، در تعیین و شکل دادن رفتار و رشد، منش آینده دارای اهمیت فوق العاده ای است.

توجه به کودک و عالم کودکی، آن چنان در قرن معاصر فزونی یافته است که برخی از مربیان بزرگ پیشگویی کرده اند که این قرن «قرن کودک» خواهد بود.

نیمه دوم قرن بیستم را می توان «عصر کودکان» نامید تقریباً در سراسر جهان به ویژه در کشورهایی که به توسعه اجتماعی و اقتصادی مطلوبی دست یافته اند، بخش مهمی از منابع مادّی و معنوی، صرف توجه به مسائل کودکان و حمایت روانی، جسمی آنها می شود.

علم روان شناسی ثابت کرده است که نوزاد به محض تولد- و حتی پیش از آن- شدیداً تحت تأثیر محیط پرورشی خود قرار می گیرد و از خلال فرایند جامعه پذیری نه تنها ارزش های رایج را فراگرفته و به گونه ای با آنها انطباق می یابد بلکه شدیداً از هر گونه اختلال و نارسایی محیطی که چه بسا در بزرگسالان نفوذ چندانی ندارد متأثر می شود، در همان حال، کودک به دلیل ناتوانی جسمی و نیاز به پشتیبانی روانی، در موقعیتی نیست که بتواند مزایایی را که جامعه برای او در نظر گرفته است بشناسد .

از آن جا که فرزندان، در دوران زندگی خود مراحل مختلفی را طی می کند و در هر مرحله نیازهای متفاوت و ویژه ای دارند، با آشنایی این مراحل و برخورداری از مهارتهای لازم می توان حقوق واقعی فرزندان را تضمین نمود.

[1] الرحمن /55- طارق/ 6-10، زمر/ 6 ، مؤمنون/ 11-16

[2] سوره فاطر/ 11، روم/56

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                 صفحه

کلیات.......................................................................................................................... 1

مقدمه........................................................................................................................... 3

بیان مسأله .................................................................................................................... 3

اهمیت مسأله ............................................................................................................... 4

سؤال اصلی تحقیق........................................................................................................ 4

سؤال فرعی تحقیق........................................................................................................ 4

فرضیه اصلی ................................................................................................................ 4

فرضیه فرعی................................................................................................................. 4

پیشینة تحقیق................................................................................................................ 5

روش تحقیق................................................................................................................. 6

محدودیت ها و مشکلات تحقیق.................................................................................... 6

چکیده تحقیق................................................................................................................ 7

اعتذار .......................................................................................................................... 8

فصل اول :                     ایام کودکی، اهمیت انعقاد نطفه، ولادت و احکام آن       

     گفتار اول          مفهوم کودکی .............................................................................. 11

مفهوم اولاد.............................................................................................. 11

مفهوم نسب............................................................................................. 12

     گفتار دوم           ایام کودکی در حقوق اسلام.......................................................... 13

شروع کودکی در حقوق اسلام.................................................................... 14

پایان کودکی در حقوق اسلام..................................................................... 15

     گفتار سوم          ملاک کودکی در حقوق ایران........................................................ 19

شروع کودکی........................................................................................... 19

پایان کودکی............................................................................................. 20

اماره رشد و اثرات مترتب آن..................................................................... 23

     گفتار چهارم       حدود سنی لازم به تفکیک موارد.................................................... 25

سن ازدواج............................................................................................... 26

سن کار................................................................................................... 27

سن اعمال کیفر و مجازات......................................................................... 28

     گفتار پنجم          اهمیت انعقاد نطفه....................................................................... 31

نسل پاک................................................................................................. 32

مستحبات................................................................................................. 34

مکروهات................................................................................................ 36

     گفتار ششم          1 : تولد و احکام ولادت............................................................. 39

فرزند متعلق به کیست؟.............................................................................. 40

حقوق اولیه فرزندان.................................................................................. 41

2 : مراسم اسلامی در زمان ولادت.................................................................................. 43

غسل مولود.............................................................................................. 44

اذان و اقامه.............................................................................................. 44

مراسم تحنیک........................................................................................... 45

تسمیه...................................................................................................... 46

فصل دوم :                                   حقوق کودک در قانون مدنی

     گفتار اول          ثبت ولادت.................................................................................. 53

اشخاصیکه مکلف به اعلام ولادت هستند.................................................... 54

نحوة ثبت ولادت...................................................................................... 54

ثبت ولادت اطفالی که والدین آنها قانوناً ازدواج نکرده اند............................ 56

     گفتار دوم          نگهداری و تربیت کودک............................................................... 59

شیر دادن طفل.......................................................................................... 59

آداب و احکام رضاع................................................................................. 62

گفتار سوم          حضانت........................................................................ 78

تعریف حضانت........................................................................................ 79

تغذیه طفل................................................................................................ 80

حضانت هم حق و هم تکلیف ابوین است................................................... 81

حضانت حق مشترک والدین...................................................................... 82

حدود حضانت در ابوین............................................................................ 85

حضانت جد پدری.................................................................................... 87

حضانت طفل در صورت فوت ابوین.......................................................... 90

شروط حضانت......................................................................................... 91

     گفتار چهارم          موانع در حضانت...................................................................... 92

ضمانت اجرا در حضانت.......................................................................... 93

اعاده حق حضانت.................................................................................... 93

عوامل سقوط حضانت............................................................................... 94

وجوب رعایت حضانت............................................................................ 98

     گفتار پنجم          نفقه از ناحیه والدین.................................................................... 100

مفهوم نفقه .............................................................................................. 101

نفقه از ناحیه والدین.................................................................................. 101

نفقه فرزند از دیدگاه فقهای امامیه............................................................... 103

     گفتار ششم          ولایت....................................................................................... 106

مفهوم ولایت .......................................................................................... 107

ولایت از ناحیه پدر و جد پدری................................................................ 107

فصل سوم :                                 حقوق کودک در آیات و روایات

     گفتار اول           حقوق کودک از نگاه قرآن............................................................ 111

نظر اسلام درباره فرزندان.......................................................................... 114

محبت به فرزندان و رعایت عدالت بین آنها................................................ 115

حق تربیت............................................................................................... 116

حق و طلب فرزند.................................................................................... 116

تعلیم احکام دینی..................................................................................... 117

تکلیف و مسئولیت والدین........................................................................ 119

فرزندان شایسته تربیت کنیم....................................................................... 120

در انجام وظائف پدری ............................................................................ 121

نکته ای در انجام وظائف پدر..................................................................... 123

مسئولیت مادری....................................................................................... 123

نقش معنوی مادر...................................................................................... 124

     گفتار دوم          حقوق کودک از نگاه روایات ائمه معصومین.................................... 125

حقوق کودک در هنگام خردسالی............................................................... 126

ابراز محبت به فرزندان و رعایت عدالت بین آنها......................................... 127

احترام به فرزند......................................................................................... 128

حق فرزند................................................................................................ 129

تعلیم و تربیت فرزند................................................................................. 129

     گفتار سوم         رعایت آداب و اخلاق در فرزندان.................................................. 131

1 : از کودکی تا بلوغ..................................................................................................... 132

حقوق کودک............................................................................................ 133

پاکدامنی و عفت....................................................................................... 143

عبادات تمرینی ........................................................................................ 145

آداب اخلاقی فرزند از راه تشویق و تنبیه.................................................... 148

مراحل تربیت........................................................................................... 156

مدرسه و تعلیم (معلم)............................................................................... 160

2 : رابطه والدین با فرزندان............................................................................................ 169

روابط رفتار با فرزندان.............................................................................. 170

تربیت صحیح فرزندان............................................................................... 173

حقوق فرزند از نظر امام علی (ع) و امام سجاد (ع)..................................... 175

حقوق فرزند از نظر فقهاء.......................................................................... 176

نتیجه گیری .................................................................................................................. 178

منابع و مآخذ................................................................................................................ 181